Armiarma gorri: Panonychus ulmi. Akaro-espezie guztietan hau da arriskutsuena, eta baita Gipuzkoan hedatuena ere; Tetranychus urticae espeziea ere agertzen da, baina gutxiagotan.
Burr-knot: Sagarrondoaren arlo genetikoan eta fisiologikoan dagoen desordena; arbolaren aireko alderdietan sustrai-ehuna garatzen da. Mentu-oin batzuek burr-knot-a garatzeko duten joera herentziazkoa da, eta txertaka edo patroi batzuetan azaltzen da gehiena: M-7, M-9, MM- 106 edo MM-111 patroietan, adibidez.
Erle: Apis mellifera. Sagarrondoak polinizatzeko funtsezko intsektua.
Hontz: Estrigiformeen ordenako hainbat hegazti gautarren izen arrunta. Karraskari-izurrien aurka oso lagungarria da hegazti harrapari hau.
Karraskariak: Rodentia ordenako ugaztun txikiak. Kalteak eragin ditzakete sagarrondoetan: sustraiak eta bestelako zatiak karraskatzen dituzte, eta horrek arbola ahuldu edo hil egin dezake.
Kedar: Gloeodes pomigena. Onddoa. Gehienetan fruitu berean pikardatuarekin batera azaltzen da, nahiz eta gaitz bakoitza bere patogenoak sorrarazten duen. Denboraldiaren amaieran azaltzen da, eta fruituaren azalari baino ez dio erasotzen, kedar itxurako orbanak azaleratuz. Kontserbaziorako arazorik ez da izaten, baina merkaturatzeko bai.
Krisopa: Chrysopa carnea. Intsektu onuragarria, sagarrondoarentzako kaltegarriak diren zorriak eta bestelako intsektu batzuk jaten baititu. Krisopa-larba batek 2.000 zorri jan ditzake bere bizitzan zehar. Babestea komeni den espeziea da; beraz, produktu fi tosanitarioak erabiltzean ziurtatu egin beharko da harrapari honi kalterik egiten ez diotela egiten.
Marigorringo edo amona mantangorri: Coccinella septempunctata. Intsektu onuragarria, sagarrondoarentzat kaltegarriak diren afidoak eta zorriak jaten baititu. Heldu bakoitza eguneko 90-240 landare-zorri jatera irits daiteke; larbak oso jatunak izaki, egunean 600 landare-zorri jan ditzakete.
Mihura: Viscum album. Landare erdiparasitoa. Arbola parasitatuaren adarrean sartzen ditu sustraiak, eta handik arbolaren izerdia zurgatzen du.
Monilia: Monilia sp. Kalte larriak sortzen dituen onddoa, eragin handikoa. Sagarrondoaren adar, lore eta fruituetan sortzen ditu kalteak, eta sagarrak “momifi katu” egiten ditu. Gaitz hau oso arrunta da Gipuzkoan, eta bi Monilia espeziek eragindakoa da: M. fructigena eta M. laxa. Oraindik gure ingurunean sumatu ez den beste bat ere bada, Monilia fructicola; zelatatu beharreko patogenoa da, berrogeialdia eskatzen duen gaitza delako.
Orgia: Orgya antiqua eta Orgya gonostigma. Kimuei eta hostoei erasotzen dien beldar koloretsu eta iletsua. Intsektu honek ez du oraingoz kalte handirik sortzen gure lurretan.
Pikardatu: Leptothyrium pomi. Onddoa. Gehienetan fruitu berean kedarrarekin batera azaltzen da, nahiz eta gaitz bakoitza bere patogenoak sorrarazten duen. Denboraldiaren amaieran azaltzen da, eta fruituaren azalari baino ez dio erasotzen, puntu itxurako orbanak azaleratuz. Kontserbaziorako arazorik ez da izaten, baina merkaturatzeko bai.
Sagar-har: Cydia, Carpocapsa edo Laspeyresia pomonella. Har hau, sagarraren moduko fruituen izurri garrantzitsuena da. Fruituetan zuloa egiten du, eta bertatik sartuz mamia jaten du. Harjoa deitzen zaio izurriteari.
Sagar-txori: Paridae familia. Hegazti-familia honetakoak intsektu-arrautzez, larbez, linfez eta intsektuez elikatzen dira. Baserri eta oihaneko intsektuizurriaren aurka laguntzen digute, eta haziak eta fruitu batzuk ere jaten dituzte. Euskal Herrian, Paridae familia bost espeziek osatzen dute: kaskabeltz handiak (Parus major), pinu-kaskabeltzak (Parus ater), kaskabeltz txikiak (Parus palustris), amilotx urdinak (Parus caeruelus) eta amilotx mottodunak (Parus cristatus).
San Jose zorri: Quadraspidiotus perniciosus. Intsektua. Izurri hau Gipuzkoan agertzen bada ere, bere kalteak ez dira aintzakotzat hartzekoak.
Su-gorrin: Erwinia amylovora. Kalte larriak sortzen dituen bakterioa, eragin txikikoa. Enbor, adar, begi, lore, hosto eta fruituetan eragiten du, eta sagarrondoari (batez ere barietate sentikor batzuei) kalterik handiena egiten dion bakterioa da. Berrogeialdiko gaitza da EBko herrialdeetan.
Txankro: Sin. kantzer. Nectria galligena. Kalte arinak sortzen dituen onddoa, eragin handikoa. Enbor eta adarretan zabaltzen da, gutxi zaindutako sagastietan bereziki. Zuhaitzaren azaletik zuraren barnera doan zauria eragiten du, eta zauri hori sakondu eta ihartu egiten da. Gipuzkoan oso arrunta da gaixotasun hau.
Zorri hauskara: Dysaphis plantaginea. Zorri kaltegarrienetakoa sagastiarentzat. Loraldian kalte oso larriak eragin ditzake zorri-populazio txiki batek, eta uzta nabarmen galarazi dezakete. Ziztatzen dituen hostoak eta sagarrak deformatuta geratzen dira.
Zorri lanigero: Eriosoma lanigerum. Kalte larriak sortzen dituen intsektua, eragin handikoa. Sustrai, lepo, enbor eta adarretan kotoi itxurako formazioak eratzen ditu.
Zulakari gorri: Cossus cossus. Kalte larriak sortzen dituen intsektua, eragin handikoa. Zulakari hau oso arrunta da Gipuzkoan, eta zulo formako erasoa egiten du zurean. Gehienetan, sustrai-lepoaren inguruan gertatzen da erasoa, eta arbola berean zulakari bat baino gehiago daudenean egoera larria sor dezakete.
Zulakari hori: Zeuzera pyrina. Kalte larriak sortzen dituen intsektua, eragin handikoa. Sagarrondoaren zura daratulu batek bezalaxe zulatzen du. Enbor eta adarretan egiten ditu zuloak, beti goranzkoak, eta batez ere sagarrondo gazteei egiten die kalte.
Zurin: Sin. oidio. Podosphaera leucotricha. Kalte larriak sortzen dituen onddoa, eragin handikoa. Enbor, adar, begi, lore eta hostoetan eragiten du, eta horiek estaltzen dituen hauts zuri modura agertzen da. Gaixotasun arrunta da gure herrian.
——————————————
Iturria: Boletín Sagardoaren Lurraldea 33
Egileak: Miel Joxe Astarbe y Urkiri Salaberria (Sagardoaren Hiztegia)
Itzulpena: Ainize Mitxelena