Sagardoaren lurraldea

Sagardoa Hernaniko 1542-ko ordenantzetan

Descripción

Euskal Herriko bizitza eta ohituretan sagarra eta sagardoa guztiz errotuta daude; horrela izanik, zonalde batean sagardoak aparteko usadioa du, Sagardoaren lurraldean, hain zuzen ere. Astigarraga, Hernani, Usurbil, Urnieta, Lasarte, etab. udalerriek osatzen dute lurralde hori, non sagardoaren kulturak garrantzia berezia duen.

hernani núcleo urbano historia ordenanza sidra incendio

Ficha

  • Autor: Sagardoaren Lurraldea
  • Fuente: Sagardoaren Lurraldea
  • Fecha: 2015-07-09
  • Clasificación: 2.1. Sidra
  • Tipo documento: Blogs
  • Fondo: Sagardoetxea fondoa
    • »
  • Código: NA-008474

Texto completo

Euskal Herriko bizitza eta ohituretan sagarra eta
sagardoa guztiz errotuta daude; horrela izanik,
zonalde batean sagardoak aparteko usadioa du,
Sagardoaren lurraldean, hain zuzen ere.
Astigarraga, Hernani, Usurbil, Urnieta, Lasarte,
etab. udalerriek osatzen dute lurralde hori, non
sagardoaren kulturak garrantzia berezia duen.
Sagardoaren sorrera eta jatorriari buruz datu gehiegirik
ez izan arren, badakigu gure lurralde honetan
sagarrondoa zein sagarra aspalditik ezagutzen zela.
Historian XI. mendera arte atzera egiten badugu,
sagarrondo, sagar eta sagardoaren erreferentzia
zaharrenak aurkituko ditugu. Orduan, duela 1.000 urte,
sagardoaren lurraldea Nafarroa Erresumako tenentzia bat zenean, badakigu sagarrondo eta sagar ugari zeudela,
eta, beraz, sagardoa egiten zela.
Sagardoaren “mundua” azaldu, ezagutu eta horretan sakondu nahi badugu, beste dokumentu eta erreferentzia
batzuez gain, Erdi Aroko eta Aro Modernoko legeria ezinbestekoa dugu.
Sagarrondoa, sagarra eta sagardoari buruzko legeak aberatsak dira, eta lurraldeko foruak edota hainbat herritako
ordenantzak arakatuz gero, “mundu” horri buruz gero eta gehiago jakingo dugu, eta zenbait bitxikeria ere topatuko
dugu. Dokumentu horiek guztiak aztertuz gero, garai horietan sagardoak izan zuen garrantziaz konturatuko gara.
Orokorrean esan dezakegu legedi horrek, garaiko foruek eta udal ordenantzek, sagardoaren mundua arautzen
zuela: sagarrondoa, sagarra eta sagardoa babesten zituen, eta, arau horien arabera, isunak eta zigorrak ezartzen
zizkieten betetzen ez zituztenei.
Hori guztia egiaztatzeko, Hernaniko XVI. mendeko ordenantzak honetara ekarri eta horietako hainbat puntu
azalduko ditugu, esanguratsuenak direnak, hain justu. Ezagutzen ditugun ordenantza zaharrenak 1542koak dira,
eta, esan bezala, hainbat puntutan sagardoaren mundua arautzen dute. Jarraian, horietako batzuk aipatuko
ditugu.
Hasteko, 59. ordenantza aurkeztuko dugu: quando oviere / ynçendio de fuego / se tomen las si/dras y se derriben /
casas./ Sutea izanez gero, hura itzaltzeko soberan zegoen sagardoa erabili behar zen; kontuan izan behar dugu
garaian etxeak egurrezkoak zirela eta herri osoa kiskal zitekeela.
A-6-1_1-2 (59)
59. ordenantza: quando oviere / ynçendio de fuego / se tomen las si/dras y se derriben / casas./
“Otrosi ordenamos y mandamos que si algun fuego / se ençendiere en la villa y se apoderare de manera que / aya
peligro de se quemar la dicha villa o algunas casas de ella, / que … se tomen las sidras de la misma casa y de /
las çircunvezinas, y se mate el fuego con ellas;…, que asi / las sidras…, lo pague el conçejo a sus dueños./”
118. eta 119. ordenantzen bidez, kanpotik sagarra edota sagardoa ekartzea debekatzen zen, bertakoa bukatzen
ez zen bitartean.
118. ordenantza: que no se bevan / sidras de fue/ra aviendo si/dras en la villa / con pena./
Otrosi ordenamos y mandamos que … en tanto / que las sydras que dentro del cuerpo de la dicha villa se /
enbasaren … y en la dicha villa oviere tarvena / o tabernas publicas donde sidra se venda, que ningun vecino / ni
morador en la dicha villa ni en su territorio fuera / de ella ni ninguno que en juridiçion de la dicha villa / trabajare o
labrare, … no pueda / conprar ni bever ninguna sidra de fuera de los / muros de la dicha villa y que aya de bever y
beva / de las sidras de dentro del cuerpo de ella, so pena que / por cada vez que contra el tenor de este dicha
or/denança compraren Artxiboa) o bevieren en la dicha villa y en / su jurediçion sidra de fuera del cuerpo de la
dicha villa / aviendo en ella sidra en taverna que aya de pagar / e pague de pena un ducado de oro, …/
119. ordenantza: que se vendan pri/mero las sidras / de la villa que / las de fuera de /ella./
Otrosi ordenamos y mandamos que los veçinos que biven / e moran dentro en la dicha villa de Ernani, y tie/nen
algunos mançanales fuera de la juridiçion / e parrochia de ella, que de aquí adelante / puedan traer y enbasar y
traygan y enbasen sus sidras / propias de sus propios mançanales en la dicha villa // (29 vto.) pero que lo que asi
truxieren y enbasaren de / fuera de la juridiçion no puedan vender ni vendan / fasta en tanto que toda la cosecha
Sagardoaren Lurraldea
Kale Nagusia 48
20115 Astigarraga
t: 00 34 943 550 575
f: 00 34 943 559 575
info@sagardoarenlurraldea.com
www.sagardoarenlurraldea.com
RSS Feed
Twitter
Facebook
Buscar / Bilatu
Categorías
Agenda-Agenda
Azokak-Ferias
Ekitaldiak-Eventos
Errezetak-Recetas
Esperientziak-Experiencias
Formazioa-Formación
Gastronomia-Gastronomía
Historia-Historia
Kultura-Cultura
Lehiaketak-Concursos
Museos-Museoak
Prentsa-Prensa
Sagarra-Manzana
Sagastia-Manzanal
Sidra-Sagardoa
Sidrerías-Sagardotegiak
Sin categoría
Turismoa-Turismo
Post Recientes
Santa Ana 2015, XL.
Sagardo Eguna
Astigarragan.
Sagardoetxeako fototeka.
Sagardoaren kulturaren
inguruko bideoak,
#tweet-ak, bisitak…
Castellano
Euskera
English
Français
HISTORIA-HISTORIA / SIDRA-SAGARDOA
Sagardoa Hernaniko 1542-ko ordenantzetan.
SAGARDOAREN LURRALDEA - 09/07/2015 • 13:36 Sin comentarios
Sagardoa Hernaniko 1542-ko ordenantzetan. | Sagardoaren Lurraldea http://www.sagardoarenlurraldea.com/blog/EU/2015/07/la-sidra-en-las...
1 de 2 10/07/2015 15:21
Enviar
de la propia ju/redición de la dicha villa se venda, so pena de un du/cado de oro por cada vez que vendieren …
semejante sidra, pero que puedan vender o en/biarlas dichas sidras por los lugares comarcanos que / son fuera
del terretorio y juridiçion de la dicha villa / sin caer por ello en pena alguna …; y / que ninguno no pueda traer de
fuera de la juridiçion de / la dicha villa mançana ni sidra ninguna que no sea de / su propia heredad no vayan a la
villa ni su juridiçion / so pena que la justiçia y regimiento de la dicha villa derrame / las tales sidras y disponga de
ellas y de la mançana / como quisiere, y pague de pena por cada vez el que / asi truxiere mançana o sidra dos mill
mrs., … /
Bi pertsona izendatzen ziren sagardoaren kalitatea aztertzeko, salgai jarri aurretik. Bi pertsona horiek, ospe
onekoak, era berean, bi urterako salneurria, prezioa, finkatzen zuten. Ados jarri ezean, hirugarren batek hartzen
zuen azken erabakia.
117. ordenantza: que se nonbren perso/nas el dia de to/dos los santos para / el preçio de las / sidras./
Otrosi ordenamos y mandamos que el dicho dia de to/dos los Santos,… para hazer / la tasa de las sidras, ayan de
nombrar y nombren / en conçejo publico dos personas de buena fama, los / quales ayan de ser nombrados el uno
por los / dueños de las sidras, y el otro por el pueblo comun / de la dicha villa, que sidras para vender no tuvieren;
/y los asi nombrados… dentro / de los tres dias primeros siguientes, fagan / la dicha tasa y declaren en regimiento
el presçio que les / paresçe que se deven vender las dichas sidras; y si / fueren diferentes, que el regimiento
nonbre otro terçero / el qual… se junte con ellos y que / en lo que los tres en conformidad, o, los dos / de ellos
acordaren y declararen y tasaren, se ven/dan todas las sidras que en la villa oviere // (29 r.) en los dos años sin
subir a mas ni a mayores presçios, / so pena de dos mill mrs por cada vez que alguno e/çediere de la dicha
tasa…/
A-6-1_1-2 (117-119)
Ordenantza esanguratsuenak azaldutako horiek dira; hala ere, sagarrondo, sagasti, sagar eta sagardoari
buruzkoak gehiago dira, kontsultatu besterik ez dugu egin behar, komentatu dugun bezala, garai hartan sagardoak
zuen garrantzia baieztatzeko; esaterako:
- 73. ordenantza: mançana en tiempo / de agosto./
- 74. ordenantza: las penas de los que / hurtaren man/çanas
- 75. ordenantza: los que cortaren / mançanos./
- 76. ordenantza: del entrar e / pasar por man/çanales./
———————————————–
1 Hernaniko Udal Artxiboa (HUA / HISTORIKOA // A-6-1/1-2).
———————————————–
Artikulua eta argazkiak: Jesus Mari Gomez (Hernaniko Udal Artxiboa)
Iturria: Sagardoaren Lurraldea 39 Boletina
Sagardoaren Lurraldea boletinean izena eman